درزمان حکومت شاه عباس صفوی کاروانسراهای متعددی در سراسر ایران ساخته شد که امروزه از نظر معماری بسیار با ارزش هستند که از بناهای تاریخی و جاذبه های گردشگری ایران به شمار میروند.
یکی از کاروانسراهای معروف که در حال حاضر کاربری موزه دارد، کاروانسرای شاه عباسی نیشابور است.
این کاروانسرا به رباط شاه عباسی نیز معروف است و گردشگران بسیاری برای بازدید به آن مراجعه میکنند.
در قدیم این کاروانسرا در خارج از شهر و نزدیک دروازه ساخته شده بود اما با توسعه فضای شهری این کاروانسرا در حال حاضر در مرکز شهر نیشابور قرار دارد.
معماری کاروانسرای شاه عباسی نیشابور
برای ساخت بخش های مختلفی از کاروانسرا، از جمله سقف حجره ها، ایوان ها و دیوارها از آجر با ملات گچ و ماسه استفاده شده که لایه ی رویی آن ها تا به امروز چندین مرتبه مرمت و بازسازی گردیده است.
کاروانسرا با پلان مربع در ابعاد 68 در 69 و با مساحتی در حدود 4900 مترمربع و از نوع 4 ایوانی است که یک حیاط مرکزی دارد. تعداد 24 غرفه دورتادور حیاط جایگذاری شده و قسمت پشت حجره ها، محل نگهداری احشام و چهارپایان بوده، در کنار اصبل ها، سکوهایی تعبیه شده که مسافران و کاروان ها بتوانند بار و وسایل خود را روی آن قرار دهند. کاروانسرا دارای آب انبار با 2 بادگیر بود که در حال حاضر آثاری از آن باقی نمانده و به کلی تخریب شده است. در ضلع شمالی حیاط ورودی کاروانسرا به شیوه معماری صفوی با تزیینی بسیار زیبا در سردر بنا به چشم میخورد اما در سه ضلع دیگر کاملا ساده است. در دو طرف سردر طاق نماها با آجرکاری در پیشانی به کار رفته است. سر در به هشتی بزرگی منتهی میشود که در قدیم در دو طرف هشتی اتاق هایی وجود داشت که امروزه از بین رفته است. تقسیم بندی چهار طرف حیاط کاملا متقارن است. البته در قدیم در 4 طرف کاروانسرا برج هایی قرار داشت که امروزه آثاری از آن ها باقی نمانده است.
معرفی کاروانسرای شاه عباسی نیشابور
این کاروانسرا در زمان حکومت قاجار محل نگهداری یتیمان و فقیران بوده و در زمان پهلوی به پادگان نظامی تغییر کاربری داد. در سال 1367 این کاروانسرا در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت و در سال 1374 بعد از بازسازی به شکل مجموعه فرهنگی و موزه شروع به فعالیت کرد.
در حال حاضر موزه شاه عباسی نیشابور در سه بخش مردم شناسی، باستان شناسی و بخش ویژه آماده ارائه خدمات و بازدید برای عموم است.
در بخش مردم شناسی میتوانید با سبک و نحوه زندگی مردم آن زمان آشنا شوید.
در بخش باستان شناسی، ظروف سفالی تاریخی، سکه های رایج در دوره تیموری و قبل از ورود اسلام به ایران باستان، ظروف قدیمی شیشه ای، فلزی و اشیا سنگی در معرض نمایش قرار داده شده است.
در بخش ویژه ماکت شهر قدیم نیشابور در زمان تیموریان، ضریح چوبی و منبت کاری شده، لوح استوانه ای مشابه منشور آزادی کوروش به خط میخی، اسناد خطی قدیمی، سنگ قبرهای تاریخی نمایش داده میشود.
قسمت غربی کاروانسرا به سالن اجتماعات و نمایشگاه هنرهای دستی و کارگاه آموزشی اختصاص داده شده است.
حجره های گرداگرد حیاط مرکزی نیز محلی برای معرفی و فروش صنایع دستی از جمله غربال سازی، سفالگری، مرمت، قالی بافی، گیوه بافی و حصیربافی است.
شهر تاریخی نیشابور، جاذبه های گردشگری معروف و متعددی دارد که کاروانسرای شاه عباسی در این میان ناشناخته است. اما بازدید از آن بسیار جذاب و لذت بخش است و توصیه میکنیم حتما در سفر به نیشابور سری هم به این رباط تاریخی بزنید و از آن دیدن کنید.
آرامگاه کمال الملک، آرامگاه حکیم عمر خیام، از دیگر جاهای دیدنی در شهر نیشابور هستند. برای تماشای زیبایی های طبیعت نیز پیشنهاد میکنیم به روستاهای حاشیه شهر، از جمله باغرود و گرینه بروید و از طبیعت زیبای دره هفت غار، آبشار گرینه و منطقه ییلاقی باغرود لذت ببرید. نگران اقامت هم نباشید چون به راحتی میتوانید قبل از سفر اقامتگاه های بومگردی نیشابور را رزرو کنید تا به راحتی چند روزی در این شهر زیبا به گشت و گذار بپردازید.
دسترسی به کاروانسرای شاه عباسی نیشابور
ابتدا به مرکز شهر بروید و از خیابان امام خمینی یا بلوار جمهوری به میدان خیام بروید. کاروانسرا در قسمت شمال غربی میدان خیام قرار دارد.