اجاره ویلا و سوئیت - آپارتمان

شهر پیشوا یکی از شهرهای قدیمی استان تهران است که به علت قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم و زادگاه اولین پادشاه ایرانی یعنی کیومرث دارای آثار باستانی و تاریخی متعدد و ارزشمندی می باشد. قلعه باستانی ایرج یکی از این جاذبه های تاریخی در شهر پیشوا ورامین است. این قلعه در جنوب استان تهران واقع شده و با شهر تهران 45 کیلومتر و با ورامین تقریبا 10 کیلومتر فاصله دارد.

قلعه ایرج با نام دیگر قلعه گبری بزرگ‌ترین قلعه خشتی نظامی دنیا محسبوب می شود و با بررسی های انجام شده مشخص گردیده که ساخت این دژ به دوران ساسانی برمیگردد. اما آثاری در محدوده قلعه یافت شده که قدمتی بیش از 3 هزار سال داشتند و این احتمال را که قلعه پیش از این تاریخ بنا شده قوی تر می سازد و ممکن است در دوران ساسانی فقط مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته باشد. علت نام گذاری این قلعه نیز به خاطر فردی به نام ایرج فرزند فریدون از چهره‌های اساطیری ایران می باشد.

بعضی افراد قلعه را مربوط به زمان کیانیان می‌دانند که آنها این قلعه را جهت جلوگیری از یورش تورانیان بناکرده اند و عده ای نیز آن را قلعه ای نظامی بزرگ می دانند که اطراف آن قلعه‌های نظامی کوچک‌تری به صورت پراکنده ساخته شده بود و از این قلعه جهت نگهبانی، دیده‌بانی و هماهنگی بین قلعه های پیرامون استفاده ‌شده است.

کلایسو ژان دیولافوا باستان شناسان معروف پیرامون این قلعه بررسی های زیادی انجام داده‌اند. کلایس در نتایج تحقیقاتش به ابعاد بزرگ قلعه ایرج اشاره داشته و گفته که اندازه و ابعاد بزرگ آن با هیچ قلعه‌ خشتی در جهان قابل قیاس نیست. فردوسی نیز در داستان ضحاک اشاره ای به این قلعه می کند.

برخی نیز معتقدند که این قلعه همان دژ وارنا در کتاب مقدس اوستا است. از افرادی که در سفرنامه های خود این ادعا را شرح داده اند می توان به اعتمادالسلطنه (در کتاب مرآت البلدان) و نیز جرج کرزن، ایران شناس و سیاستمدار انگلیسی اشاره کرد.

طول و عرض قلعه باستانی ایرج معادل 1440 متر و 1280 متر است که این اندازه آن را به دژی با ابهت و عظیم مبدل ساخته است. این اندازه در میان قلعه های خشتی نظامی در ایران و حتی دنیا بی نظیر است و به همین خاطر عظیم ترین قلعه شناخته می‌شود. دیوارهای این قلعه پهنایی بین 17 الی 22 متر داشته و حداکثر ارتفاع دیوار آن در گذشته 25 متر بوده اما به علت فرسایش طبیعی دیوارها در گذشت سالیان امروزه حداکثر ارتفاع دیواری که در قلعه مشاهده می شود تنها به 16 متر می‌رسد. بیشترین مصالح به کار برده شده در ساخت قلعه ایرج گل و خشت می باشد و خشت‌های به‌کار رفته در این سازه عظیم در ابعاد 60 در 25 سانتی‌متر هستند.

قلعه مستطیل شکل ایرج در زمان گذشته در بخش شمالی 34 برج و در بخش جنوبی 42 برج و در ضلع‌های غربی و شرقی دارای 36 برج بوده که هم اکنون تنها دو برج از آنها در فاصله 30 متری از هم باقی مانده است.

درون دیواری که مابین این دو برج دیده بانی ساخته شده، راهروهایی دیده میشود که وظیفه اتصال دو برج به یکدیگر را هم دارند. از نکات جالب در مورد راهروها این است که اندازه آن ها به قدری پهن و عریض بوده که امکان حرکت ادوات جنگی و ارابه‌های نظامی درون آن‌ها به راحتی انجام گرفته است.

نکته شگفت انگیزتر در مورد قلعه این است که ساختمان آن به شکلی ساخته شده که رفت و آمد عوامل نظامی و سربازها و حتی هرگونه جنب و جوش کوچکی داخل راهروها در بیرون قلعه ایرج یا به قول محلی‌ها قلعه گبری توسط دشمن دیده و احساس نمی‌شد و این از نشانه‌های امنیت بالا و شاهکار مهندسی در ساخت این قلعه بوده است. میان هر دو برج نیز به وسیله چهار طاق نما به زیبایی تزئین شده که در بعضی قسمت ها به صورت دو سطحی قرار گرفته اند.

چهار دروازه قلعه ایرج در جنوب، شمال، غرب و شرق است که دروازه شمالی آن درست مقابل قله کوه زیبای دماوند قرار گرفته و این در گذشته موجب میشد تماشای قلعه از طرف جنوب آن و چشم‌انداز فوق العاده با شکوهی که از قله دماوند ارائه می دهد بسیار لذت بخش و اقتدار آمیز باشد همچنین برای عکاسان که قاب عکس زیبایی است.

در سال‌های اخیر دیوارهای ضلع شرقی قلعه و دروازه آن مورد مرمت واقع شدند و دو دروازه جنوب و شمال نیز جهت رفت و آمد و تردد باز هستند.

در گذشته پیرامون قلعه ایرج خندق‌ها و حفره هایی به پهنای 30 متر و عمق 8 متر حفاری شده بود که از آنها برای محافظت قلعه در برابر حملات بیگانگان و آشوبگران استفاده می کردند. در هنگام حمله دشمن، داخل این خندق‌ها آب را رها می ساختند و به همین ترتیب دسترسی به آن عملا سخت و غیرممکن می‌شد. امروزه این خندق‌ها به منظور کشاورزی به شکل هموار در آمده‌اند. یک رشته قنات به همراه هفت سنگ آب نیز در این دژ جاری است که منبع دقیق آن مشخص نیست!

نکته مهم در مورد قلعه ایرج این است که در گذشته داخل آن، علاوه بر محل هایی برای نگهداری تجهیزات نظامی، قصری زیبا نیز وجود داشته که امروزه هیچ اثری از آن دیده نمی‌شود و از زمین‌های محوطه داخلی قلعه جهت امور کشاورزی استفاده می‌شود. همچنین جمعیتی بین 2000 الی 6000 نفر می‌ توانست در بین دیوارهای ضخیم قلعه جای بگیرد.

این قلعه زیبا، باشکوه‌ و البته غول پیکر در مورخ 11 شهریور ماه سال 1382 خورشیدی، با شماره ثبت 9835 به‌عنوان یکی از مکان های دیدنی ورامین در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت.

متاسفانه قلعه ایرج با وجود اینکه یکی از آثار باستانی ارزشمند کشور است در طول سالیان همواره مورد غفلت و بی توجهی قرار گرفته و باعث شده که قسمت های اعظم آن تخریب شود. دخالت‌های انسانی و عوامل فرسایش دهنده طبیعی باعث تخریب بسیاری از بخش‌های این قلعه شده است اما با وجود همه این تخریب‌ها، همچنان شکوه قلعه ایرج پا برجاست و عظمت آن هر بیننده‌ای را مسحور خود خواهد کرد.

همچنین از نمونه های مشابه این قلعه می توان به اردوگاه محاصره اولیه ساسانیان در هترا عراق و زادیان افغانستان اشاره کرد. این قلعه به پایگاه‌ های نظامی ساسانی همچون قلعه پل‌ گنبد دشت گرگان و نیز تورپاخ ‌قلعه در نزدیکی دربند نیز شبیه است. قلعه خرابه در نزدیکی دیوار بزرگ گرگان نیز نمونه دیگری است که مشابه قلعه ایرج است. سازه مشابه دیگر نیز ‌قلعه ای در خوارزم به نام آخاچان است که مربوط به اواخر قرن سوم قبل از میلاد می باشد.

مسیر دسترسی به قلعه ایرج

برای بازدید از قلعه ایرج در جنوب استان تهران به شمال کمربندی ورامین وارد شوید و به طرف پیشوا در بزرگراه شهدای پرواز، حرکت کنید و به دهستان بهنام در مجاورت روستایی به نام عسگرآباد عباسی میتوانید به دیدن این دژ باستانی بروید و از دیدن خشت‌های سر به فلک کشیده قلعه ایرج لذت ببرید.

بهترین زمان برای بازدید از قلعه ایرج

بهار و تابستان و ابتدای پاییز بهترین زمان برای رفتن به این منطقه از ورامین و بازدید از قلعه تاریخی ایرج است.

اقامت در نزدیکی قلعه ایرج

اگر برای بازدید از قلعه ایرج و نیز روستاهای دیدنی اطراف ورامین به این منطقه سفر کردید میتوانید از اقامتگاه های بومگردی منطقه پیشوا استفاده کرده و از قبل آن ها را رزرو کنید. برج علاالدوله ورامین در نزدیکی قلعه یکی دیگر از جاذبه های گردشگری این منطقه است.