اجاره ویلا و سوئیت - آپارتمان

حمام چهار فصل از آثار تاریخی و از جمله جاذبه های اراک  واقع در استان مرکزی می باشد.

این حمام باستانی به اواخر حکومت قاجاریان تعلق دارد. این حمام یکی از زیباترین آثار معماری و کاشی کاری ایران است که به علت تزئینات ویژه ای که دارد به اثری بی نظیر در معماری ایرانی تبدیل شده است. 

در دوره ناصری، سلطان‌ آباد یا اراک از رونق اقتصادی خوبی برخوردار بود و حاکمان محلی، به ویژه میرزا حسن خان برادر امیر کبیر، مستوفی‌ الممالک و نمایندگان وی با مردم بسیار خوش رفتار بودند. همین موجب مهاجرت 85 خانواده یهودی از سنجان و روستاهای اطراف به اراک گردید. مهاجران در شمال شرقی گذر سپهداری در ضلع شرقی خیابان محسنی سکنی گزیدند. در این منطقه امکانات شهری فراهم بود اما حمامی وجود نداشت. حاج محمد ابراهیم خوانساری از بزرگان آن دوره برای ساخت حمام پیش قدم شد. او دستور داد در مقابل قلعه‌ شخصی اش حمامی بسازند. به همین صورت این حمام در سال های 1292 الی 1294 و در زمان احمد شاه قاجار بنا شد و تنها حمام در کشور است که در آن بخشی به اقلیت های مذهبی اختصاص داده شده است. 

در چهار سوی حمام در قسمت سربینه مردانه بر اساس چهار فصل سال، تابلوهای کاشی کاری نصب شده که بر روی کاشی های لعاب دار نقش هایی از مناظر طبیعی، شکارگاه و ... کشیده شده است. بر اساس این تابلوهای زیبا و هنرمندانه این حمام به چهار فصل موسوم شده است. 

این حمام در بخش شرقی خیابان بهشتی واقع شده و دارای چهار درب است که دو درب آن از خیابان اصلی شهید بهشتی و دو درب دیگر آن از محله شهرداری در شمال و محله مسجد حاج محمد ابراهیم در جنوب به حمام را می یابند. 

حمام چهار فصل دارای 1600 متر مربع وسعت بوده و از چهار بخش مجزای مردانه، زنانه، حمام ویژه‌ اقلیت‌ های دینی و حمام خصوصی تشکیل شده و به عنوان بزرگترین حمام ایران شناخته شده است.

آب مصرفی حمام از قناتی در نزدیکی آن تأمین می شده و کف آن نزدیک به 3 متر از سطح خیابان پایین تر قرار دارد تا بتواند گرما و حرارت را حفظ نماید. همچنین این اختلاف سطح برای جلوگیری از تغییر دمای متعارف و متناسب در درون حمام و نیز ایجاد تعادل بین هوای برودتی و حرارتی به گونه ‌ای که افراد هنگام ورود و خروج در معرض تغییر ناگهانی هوا قرار نگیرند، تعبیه شده است.

حمام چهار فصل همچون سایر حمام ها قسمت های متعددی از قبیل دالان ورودی، سربینه‌ مردانه، زنانه و اقلیت ‌ها، گرم ‌خانه‌ خصوصی و عمومی، هشتی ‌های ارتباطی، خزینه، تون، آب‌ انبار و دیگر قسمت ها تشکیل شده است. 

قسمت عمده تزئینات حمام به کاشی هفت رنگ، کاشی معرق و کاشی معقلی اختصاص داده شده که بسیار زیبا و هنرمندانه نصب شده اند و بر روی آنها نقوش انسانی، حیوانی و گیاهی با کاشی ‌های خشتی و قالبی و فتیله‌ای با نقوش گیاهی اسلیمی و ختایی و نقوش هندسی و گردان به زیبایی رسم شده است. این نقوش شامل پیچک‌ها، گل و بوته و غنچه و برگ و برگچه است و نقوش انسانی مرکب از نقش سربازانی با پوشاک دوره‌ قاجار است. رنگ‌ های به کار رفته در کاشی ‌ها اغلب زرد، لاجوردی، فیروزه‌ ای، سفید، سبز، خاکستری، قرمز و نارنجی می باشد.

کف حمام نیز با سنگ‌ های سیاه، ملات آهک و ساروج کف پوش شده است. حوضی صلیبی ‌شکل در کف سربینه وجود دارد که با سنگ سیاه ساخته شده و به جهت پاشویی افرادی که از حمام گرم بیرون می‌ آمدند، استفاده می شده است.

سربینه چهار سکو دارد که هر یک از آنها از یک سو به گرمخانه و از سوی دیگر و با پله ‌هایی قوس‌ دار به خیابان راه می یابد. یک ورقه‌ مسی به صورت یکپارچه کف خزینه‌ اصلی آب گرم را پوشانده و در زیر آن نیز گلخن حمام قرار دارد. گلخن با هیزم و بوته های ورک سوزانده می‌ شده و آب گرم و سرد با توجه به قانون ظروف مرتبط به وسیله تنبوشه ‌های سفالی به تمام نقاط حمام انتقال می یافته است. موقعیت قرار گیری این مخزن های عظیم ذخیره آب و همچنین واقع شدن گلخن و انبارهای سوخت در مرکز حمام موجب شده تمام گرمابه ها به راحتی از آن استفاده نمایند. 

سربینه‌ حمام مردانه به صورت هشت‌ ضلعی نامنظم است که چهار ضلع آن بزرگ و چهار ضلع دیگر آن کوچک‌ تر می باشد. پی بنا در عمق 7.5 متری با استفاده از مصالح سنگ سیاه و گل آهک ایجاد شده و قطر دیوارهای اصلی آن از سطح زمین تا سقف بین 50 الی 80 سانتی ‌متر است. سربینه حمام به هشت رواق، صحن و رختکن به صورت قرینه تقسیم شده و تناسب طول و عرض و ارتفاع در آن در نظر گرفته شده است.

سربینه مردانه با کاشی ‌های هفت رنگ و با طرح‌ های متنوع و همچنین طرح های اسلیمی و ختایی مزین شده است. گنبد اصلی سربینه بر هشت ستون اصلی استوار گردیده که این ستون ‌ها به صورت هنرمندانه ‌ای کاشی‌ کاری شده و دارای پیچک ‌های بسیار زیبایی می باشند. از دیگر ویژگی‌ های معماری سربینه علاوه بر قرینه ‌سازی و رسم‌ بندی‌ های آن می توان به کاشی‌ کاری ‌های قالبی و پیچکی در تمام سطح سربینه‌ مردانه اشاره کرد. طرح ‌های اسلیمی نظیر گل و بوته، درختان سرو، صنوبر و انگور و همچنین منظره ‌های طبیعی مثل چشمه‌ های آب، رودخانه و گیاهان وحشی که در بین آنها پرندگانی مثل کبوتر و قرقاول در حالت نشسته و یا در حال پرواز دیده می‌ شوند از جمله نقوش زیبای کاشی ‌کاری این حمام می باشند.

سربینه زنانه یکی از زیباترین قسمت های حمام چهار فصل می باشد. گنبد این بخش بدون وجود هیچ ستونی استوار شده و این امر از لحاظ معماری با توجه به امکانات کم آن دوران بسیار قابل توجه می باشد. حمام زنانه و قسمت اقلیت‌ های مذهبی و خصوصی دارای یک سربینه‌ زنانه است، اما گرم ‌خانه آن دارای بخش خصوصی و عمومی است که شاید بتوان گفت در نوع خود بی‌ نظیر است. سقف تمامی بخش‌ های حمام طرح گنبد طاقی داشته و با آجر، ملات، گچ و آهک ساخته شده است.

در حال حاضر بخشی از این بنا شامل سربینه‌ مردانه و گرم ‌خانه، رختکن و هشتی بین گرم ‌خانه به موزه اختصاص یافته و اشیا با ارزشی متعلق به دوره ‌های مختلف قبل و بعد از اسلام در آن نگهداری می گردد.از جمله آثار به نمایش در آمده در این موزه می توان به انواع تنگ‌ های سفالی، کاسه، خمره، قدح، پیمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سنگ ‌نوشته و ابزار آلات کشاورزی و دفاعی اشاره کرد. یکی از مهمترین آثار نگهداری شده در این موزه محراب تاریخی و با ارزش مسجد جامع ساوه است که از آثار بی نظیر معماری و گچ ‌بری دوره‌ سلجوقیان می باشد.

همچنین اشیایی تاریخی از قبل و بعد از اسلام همچون سکه ‌های دوره ‌های مختلف تاریخی، عقدنامه ‌های دوره‌ قاجار، کتاب‌ ها و نسخه ‌های خطی، ظروف مسی و قلم ‌زنی، خمره ‌های سفالی، لوازم ریسندگی، اسباب قدیمی حمام، ده‌ ها پیکره مربوط به مردم ‌شناسی در این حمام نگهداری می شوند. همچنین اشیای کشف شده در منطقه تاریخی زلف‌ آباد فراهان نیز در این موزه نگهداری می گردد.

در موزه حمام چهار فصل بخشی با عنوان مردم شناسی وجود دارد که در سربینه ‌های مردانه و زنانه تعبیه شده و در آن آداب و رسوم مربوط به مراسم مختلف، پوشش ‌های سنتی به همراه لوازم مربوط به استحمام در دوره ‌های گذشته به نمایش گذاشته شده است.

حمام چهار فصل در سال 1356 در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است و در سال 1373 پس از بازسازی و مرمت به ‌عنوان موزه‌ باستان ‌شناسی و مردم ‌شناسی اراک مجددا افتتاح شد.

برای دسترسی به حمام و موزه چهار فصل می بایست به استان مرکزی، اراک، خیابان شهید دکتر بهشتی سفر نمایید.